گروه آیین و اندیشه: پیش از انقلاب در مدرسه و کوچه و خیابان روستا و شهرهای استان گلستان به فعالیت انقلابی دست می‌پرداخت، پس از آن در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سپس وابستگی فرهنگی در غنا و در نهایت رایزنی فرهنگی ایران در سیرالئون انتخاب شده است.

نکته جالبی که از دوران تحصیلش تعریف می‌کند حضور در اولین دوره انتخاب دانشجوی دانشگاه امام صادق (ع) با درس اخلاق مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی و در نهایت توصیه‌های ایشان برای حضور در سیرالئون بوده است.

9 سال فعالیت در سیرالئون کارنامه درخشانی را برای محمدرضا قزلسفلی متولد مینودشت استان گلستان رقم زده است، به طوری که آنچه از جراید بر می‌آید نشان می‌دهد مردم غرب آفریقا بعد از رفتنش گریستند، در زمان حضورش پشت سر او نماز جماعت خواندند و دانشجویان در کلاس‌های درسش شرکت کردند، همه اینها نشان می‌دهد که این سال‌ها رایزنی توأم با فعالیت واقعی و پرکاری را برای خود رقم زده است.

قزلسفلی سه فرزند دارد که یکی از آنها در غنا به دنیا آمده و پسر بزرگش نیز در سیرالئون ازدواج کرده و به گفته خودش اکنون یک نوه شکلاتی همراه خود به تهران آورده است!

این رایزن سابق فرهنگی ایران در سیرالئون معتقد است که ملت مظلوم سیرالئون دهه‌ها آرزو می‌کردند رادیوی اسلامی، مدارس اسلامی، دانشگاه اسلامی، کمک‌های فنی حرفه‌ای، ماشین‌آلات کشاورزی و در نهایت بیداری و بصیرت داشته باشند که با حضور فعال، صادقانه و حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران این امر تاحدودی تحقق یافته است.   

شواهد حاکی از آن است که قزلسفلی ظرف 9 سال ماموریت با سمت رایزن فرهنگی در حوزه‌های علمی و آموزشی به عنوان استاد دانشگاه فورابه (سیرالئون) و دانشکده اسلامی فری‌تاون، در حوزه تبلیغی – فرهنگی با سمت امام جمعه سیار سیرالئون فعال بوده است.

بخش نخست گفت‌وگو با قزلسفلی را در ادامه می‌خوانیم.

*خودتان را کامل معرفی کنید و بفرمایید اهل کجا هستید و تحصیلاتتان را چگونه گذراندید؟

- اینجانب محمدرضا قزلسفلی در سال 1339 در خانواده‌ای مستضعف متولد و بعد از تحصیلات ابتدایی و متوسطه در روستای القجر شهرستان مینودشت استان گلستان در سال دوم دبیرستان به نیروهای انقلاب اسلامی پیوسته و ضمن نشر و تکثیر اطلاعیه‌ها و نوارهای صوتی امام خمینی (ره) و توزیع مخفیانه آن‌ها در بین مردم و معرفی رهبر کبیر انقلاب و تهییج دانش آموزان و مردم مینودشت و روستاها در تظاهرات و راهپیمائی‌ها علیه نظام ستم شاهی و طاغوت سهم داشتم.

پس از بازگشائی مدارس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ضمن تحصیل در انجمن‌های اسلامی دانش آموزی، کمیته انقلاب اسلامی، هیئت هفت نفره کشاورزی و جهاد سازندگی مشغول بودم. در آبان 59 همزمان با تعطیلی دانشگاه‌ها به خاطر انقلاب فرهنگی عازم سربازی و در نیروی هوایی پایگاه پنجم شکاری امیدیه اهواز معاون انجمن سیاسی عقیدتی بودم و در گزینش و اعزام نیرو از آن پایگاه برای شرکت در جنگ‌های نامنظم شهید چمران فعال بودم.  آبان ماه 61 جزو اولین ورودی بهمن ماه وارد دانشگاه امام صادق (ع) شده و بعد از شش ـ هفت سال تحصیل در رشته معارف اسلامی و علوم سیاسی موفق به کسب کارشناسی ارشد شدم. 

توصیه های مرحوم آیت الله مهدوی کنی برای اعزام به سیرالئون

*ارتباطی هم با مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی داشتید؟

-با قاطعیت می‌گویم که اگر موفقیتی در غرب آفریقا داشتم مدیون استاد بزرگوارم مرحوم حضرت آیت‌الله مهدوی کنی رئیس دانشگاه امام صادق (ع) هستم. ایشان توصیه‌هایی کارشناسانه‌ قبل از عزیمت به سیرالئون به اینجانب ارائه کردند که نتایج مثبتی در کشور مالکی مذهب سیرالئون در پی داشت. لذا  موفقیت خود را مرهون راهنمائی‌های آن استاد گرانقدر می‌دانم.  

توجه به مشترکات سنی و شیعه، شرکت در نمازهای جمعه و جماعت و مجامع، مشارکت در غم‌ها و شادی‌های آن‌ها، تقید به نماز جماعت در بین مسلمانان سیرالئون، محوریت اخلاص در فعالیت‌ها، توجه به مشترکات در جهت گیری‌ها، مطالعه قبل از فعالیت‌ها، تدوین مطالعات و حوادث، شناخت دوست از دشمن، ارتباط  ویژه با دانشگاه‌ها، اساتید و دانشجویان، احتیاط در امور، متناسب بودن نشریات، کتاب ها و مطالب ارائه شده با فرهنگ و معارف مردم محل ماموریت و...  بخشی از توصیه‌های مرحوم حضرت آیت الله مهدوی کنی رئیس دانشگاه امام صادق (ع) به اینجانب قبل از عزیمت به محل ماموریت بود. در یک ملاقات دیگر توکل به خداوند متعال، اعتماد به نفس، خدا را در همه امور  بخشی از توصیه‌های آیت الله مهدوی کنی بود.

2 سال وابسته فرهنگی در غنا بودم

خلاصه بنده در سال 68 جذب امور بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شده و در سال 69 در چهارمین نمایشگاه بین‌المللی ژنو به عنوان اولین ماموریت خارج از کشور  شرکت کردم. آبان 70 با عنوان وابسته فرهنگی عازم سیرالئون، اردیبهشت ماه 73 از محل ماموریت به اتفاق خانواده عازم حج تمتع و همکاری با کاروان ایرانیان خارج از کشور و در مهر ماه 74 بعد از یک ماموریت فرهنگی موفقیت آمیز به کشورمان برگشتم.  مرداد ماه 76 با عنوان وابسته فرهنگی عازم کشور غنا واقع در غرب آفریقا شده و بعد از دو سال فعالیت‌های فرهنگی، علمی، دینی و فرهنگی موفقیت آمیز در  آن کشور و ساحل عاج به کشورمان برگشتم حتی فرزند دومم شهریور 77 در آکرا غنا به دنیا آمد، غنائی‌ها به خاطر تولد وی در روز چهارشنبه او را «کویکو( Koveiku)» می‌نامیدند.

امام جماعت سیرالئون شدم

پس از آن برای مدت 9 سال به عنوان رایزن فرهنگی ایران در سیرالئون انتخاب شدم، به دلیل توصیه‌های استادم آنجا هم نمازهای مغرب، عشا، ظهر و عصر را در مساجد فریتاون اقامه کرده  و به عنوان رایزن فرهنگی در فعالیت‌های مساجد حضور داشتم. این امر موجب شد تا جایگاه و پایگاهی پیدا کرده و در نهایت از سوی علماء و ائمه جمعه و جماعات به عنوان امام جمعه منصوب شوم.

 *بله اطلاع داریم که مردم آنجا چه اندازه به شما علاقه‌مند شده بودند. ابتدا از مختصات جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی سیرالئون توضیحاتی ارائه بفرمایید تا مخاطبان نیز با این کشور آشنا شوند.

- سیرالئون با مساحتی 71740 کیلومتر مربع در غرب آفریقا واقع شده است. جمعیت این کشور بیش از شش میلیون نفر تخمین زده شده است. هفتاد درصد جمعیت سیرالئون مسلمان مالکی مذهب و بیش از ده درصد آن شیعه مذهب و بقیه را مسیحیان و آنیمیست تشکیل می‌دهد. زبان‌های رسمی و ملی سیرالئون به ترتیب انگلیسی و کریو (ترکیبی از زبان‌های انگلیسی و محلی ) است.

نفت سیرالئون هنوز استخراج نشده است

 پایتخت این کشور شهر فریتاون بالغ بر دو میلیون نفر جمعیت دارد. بو، پورتلوکو، مکینی، کامبیا، کنما، کابالا از شهرهای مهم سیرالئون هستند. در این میان شهرستان بو به عنوان پایتخت دینی و مکینی به عنوان پایتخت اقتصادی مطرح هستند. این کشور دارای دو فصل بارندگی و خشک (غیر بارندگی) دارای آب و هوای نسبتا شرجی و مرطوب است. فصل بارندگی در سیرالئون از اردیبهشت ماه آغاز و تا اواخر آبان ماه ادامه دارد.

این کشور به لحاظ منابع معدنی غنی و دارای بنادر استراتژیکی برای کشورهای اروپایی است، بنابراین یکی از تأمین کنندگان منابع معدنی نظیر الماس، طلا، اورانیوم، جنگل‌ها و مراتع، چوب، ماهی و دیگر مانع در دست استعمار است، البته نفت این کشور هنوز استخراج نشده است. عمدتاً فعالیت‌های اقتصادی و تجاری در اختیار لبنانی‌ها، هندی‌ها، چینی‌ها و غربی‌ها است. امید به زندگی در میان مردم سیرالئون تقریبا چهل سال است.

قدیمی‌ترین دانشگاه غرب آفریقا، 196 سال پیش ساخته شد

 دانشگاه فورابه نیز قدیمی‌ترین دانشگاه غرب آفریقا است که 196 سال پیش ساخته شده و بیشتر سران کشورهای آفریقائی از جمله جومو کنیاتا، نلسون ماندلا و قوام نکومه در آن دانشگاه درس خوانده‌اند. پول رایج سیرالئون لئون و در حال حاضر  تقریباً هر پنج هزار لئون معادل یک دلار است.

*این کشور چه شخصیت‌هایی را پرورش داده است؟

- بای بوره مبارز بزرگ و آزادی‌خواه سیرالئون با استعمار انگلستان بود. هر سال سالگرد یادبود «بای بوره» در سیرالئون برگزار می‌شود. چیف بزرگ سیرالئون بای بوره در سال 1893 م. با استعمار انگلستان جنگید و سپس در زندان‌های مخوف آن کشور استعمارگر درگذشت.

افزایش میزان سفارتخانه‌های ایران در آفریقا

*ایران از چه زمانی در سیرالئون سفارتخانه تأسیس کرده است؟

-پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به فرمان امام راحل، دولت ایران تعداد سفارتخانه‌هایش را در آفریقا افزایش داد. تا قبل از انقلاب کشورمان تنها با 9  کشور آفریقائی روابط داشت ولی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در اکثر کشورهای آفریقائی کشورمان نمایندگی‌های سیاسی، فرهنگی، علمی، آموزشی در سطوح دانشگاهی و مدارس و همچنین کارگاه‌های فنی و حرفه‌ای جهاد کشاورزی، سازندگی و کمیته امداد تأسیس کرده است.

*مایلیم کمی از مردم سیرالئون که آخرین محل ماموریت شما بوده بشنویم؟

-سیرالئون هجده قبیله دارد. بزرگترین قبائل تمنی و مندی و کوچک‌ترین آن‌ها که اهرم‌های قدرت را در دست دارد قبیله کریو است. قبیله کریو در فریتاون شهر آزاد شده توسط انگلیسی‌ها مستقر است. قبائل فولا، مدینگو، سوسو تقریبا صد در صد مسلمان مالکی مذهب هستند. مردم سیرالئون بیش از یکصد و پنجاه و سه سال ظلم و ستم استعمار و استثمار توسط انگلستان را تجربه کرده و هم اکنون از بصیرت نسبی، ویژگی بیداری و تشخیص دوست از دشمن برخوردار هستند.

 میهمان نوازی، تحمل والا، همزیستی مسالمت آمیز، اهتمام به وحدت، سادگی ظاهری لیکن درک عمیق منویات، داشتن فولکلور غنی سنتی، داشتن قدرت تشخیص خوب از بد و حمایت از خوب، داشتن نفرت عمیق از اصحاب استعمار،اهتمام به برگزاری اعیاد دینی اعم از میلاد پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار(ع) و... برخی از ویژگی‌های اعتقادی اخلاقی و فرهنگی ملت سیرالئون اعم از اکثریت هفتاد و پنج درصدی مسلمان مالکی مذهب (ده درصد شیعه) و اقلیت مسیحی است.

*وضعیت سواد مردم به چه صورت است؟

-متأسفانه میراث شوم به جا مانده از  دوران استعمار  و سیاست‌های مدیران داخلی طوری بوده که اکثریت مردم سیرالئون از نعمت خواندن و نوشتن محروم بمانند. مضاف بر اینکه نظام آموزشی منتج نبوده و فارغ التحصیلان نظام آموزشی برای توسعه کشور خود مفید نیستند.

*هنوز هم سیرالئون تحت استعمار است؟

-کمتر کشوری می‌توان یافت که بطور کامل از استعمار شوم غرب نجات حقیقی یافته باشد. سیرالئون نیز استقلال ظاهری خود را در سال 1961 دریافت شده ولی تقریباً در همه زمینه‌ها هنوز وابسته هستند.

وضعیت مسلمانان در سیرالئون

*وضعیت مسلمانان در سیرالئون به چه صورت است؟ درباره اسلام در این کشور توضیح دهید؟

- بیش از هفتاد و پنج درصد جمعیت سیرالئون مسلمان هستند که از لحاظ اقتصادی و موقعیت اجتماعی نسبت به اقلیت مسیحی ضعیف‌تر هستند. اکثر مشاغل دولتی و سازمان‌های مهم را مسیحیان در اختیار دارند. روسای دانشگاه‌ها، نهادهای دولتی، رسانه‌ها و ... مسیحی هستند. از سوی دیگر مسلمانان بیشتر در حوزه‌های دامداری و کشاورزی مشغول هستند. فقر در همه زمینه‌ها در بین مسلمانان بیشتر است. بین مسلمانان و مسیحیان زندگی مسالمت آمیز وجود دارد، لیکن مسلمانان در موقعیت ممتازی قرار ندارند. همیشه آرزو می‌کردند یک رادیو اسلامی، مدارس و دانشگاه اسلامی، کمک‌های فنی، ماشین آلات کشاورزی و بیداری و بصیرت داشته باشند. این خود دلیل یک نوع جنگ سرد بین طرفین است. این اهداف ملت مظلوم سیرالئون با حضور فعال و حمایت های جمهوری اسلامی ایران تحقق یافت.    

تصویر روشنی از اسلام در سیرالئون وجود ندارد

مسلمان این کشور اصولاً مالکی مذهب هستند اما شباهت‌های زیادی با شیعیان دارند با وجود اینکه از سوی وهابیت و استعمارگران تلاش می‌شود تصویر روشنی از اسلام ترسیم نشود و باورهای نادرست ترویج پیدا کند اما در عین حال مسلمانان علاقه شدید به اسلام و اهل بیت (ع) دارند این نشان می‌دهد که مسلمانان این کشورها سابق اهل البیتی بودند، اما در طول تاریخ به دلیل دور افتادن از مسلمانان چهره نادرستی از اسلام و شیعه برایشان ترسیم شد.

چه نام‌هایی بیشترین کاربرد را در سیرالئون دارند؟

بانویی که فرزند دو قلو به دنیا می‌آورد بدون استثنا نام فرزندانش را اگر پسر باشد «الحسن» و «الحسین» و اگر دختر باشد «حسنتو» و «حسینتو» می‌گذارد. علی رغم تلاش‌های وهابیت هنوز درصد قابل توجهی از مسلمانان این کشور طبق فتوای امام مالک بن انس دست باز نماز اقامه کرده و  با آئین‌های تشیع شباهت‌های فراوانی دارند. حساسیت‌های چشمگیری نسبت به اهل البیت (ع) دارند به طوری‌که مناسبت‌ها را دقیق دنبال می‌کنند. حتی یک بار که رادیو صوت الاسلام  که ناشر افکار وهابیت است مقام حضرت فاطمه (س) را ضمن تعریفی در حد یک زن معمولی پایین آورده بود بلافاصله با واکنش شدید علما و مسلمانان مالکی مذهب مواجه شد بطوری اعلام شد در صورت تکرار رادیو را تعطیل خواهند کرد. 

*دیگر چه اسامی آنجا رواج دارد؟

- اگر دختر باشد در اکثر مواقع فاطمه، فاطماتا، فاطو، فاطی، بنتو و خدیجه و پسر، حسنة و حسینة، علی و علیو، زینب، زینبو، احمد، احمدو، محمد، ممدو، عباس و... بیشترین اسامی است.

*وضعیت شیعیان آنجا الان به چه صورت است؟

-همانطور که گفتم تقریباً بیش از ده درصد مسلمانان سیرالئون پیروان مذهب اهل البیت (ع) و شیعه هستند که تحت رهبری علماء بزرگ تحصیل‌کرده حوزه‌های علمیه قم، سوریه، لبنان و... هستند. مضاف بر اینکه  همه مسلمانان مالکی مذهب سیرالئون از شیفتگان و محبان اهل البیت (ع) هستند. دانشکده اسلامی فریتاون وابسته به جامعه المصطفی هرسال بیش از هشتاد دانشجو و طلبه با گرایش فقه تشیع تربیت و تحویل جامعه سیرالئون می‌دهد.

شیعیان سیرالئون دارای انجمن‌ها و سازمان‌های متعددی از جمله سازمان اسلامی جعفریه، الهادی(ع)، المهدی (ع)، اهل البیت(ع)، الکوثر و... از جمله سازمان‌هایی هستند که در سطح کشور فعال هستند. در سال 91 با حمایت رایزنی فرهنگی شیعیان سیرالئون صاحب رادیو صدای قرآن و اهل البیت(ع) شدند. این رادیو فرهنگ و معارف اسلام ناب را در سطح کشور و منطقه منتشر کرد. مسجد مرکزی شیعیان فریتاون بزرگ‌ترین مسجد سیرالئون هزاران نمازگزار را در خود جای می‌دهد.

*آیا مراسم مذهبی مسلمانان یا شیعیان هم آنجا برگزار می‌شود؟
- بله مناسبت‌های مختلف مولود النبی و ائمه معصومین از جمله مبعث، سیزده رجب، اعیاد شعبانیه،‌ محرم،‌ عاشورا و تاسوعا در مساجد و مدارس مختلفی برگزار می‌شود. امروزه شیعیان و سازمان‌های وابسته به آن در سطح کشور رسماً دارای مدارس در سطوح ابتدائی و متوسطه هستند. مدارس امام صادق (ع)، اهل البیت(ع)، الهادی(ع)، بهشتی و... از مدارسی هستند که هزاران دانش آموز در آن‌ها تحصیل می‌کنند.

*ماه رمضان چطور؟
-ماه مبارک رمضان با شکوه تمام در سیرالئون و سایر کشورهای غرب آفریقا برگزار می‌شود. چهره شهرها و روستاهای سیرالئون با رعایت شعائر دینی و اسلامی کاملاً دگرگون شده و تصویر متفاوتی به خود می‌گیرد. در طول روز رستوران‌ها تعطیل و مسیحیان نیز در ماه مبارک رمضان به اعتقادات مسلمانان احترام می‌گذارند. کلاس‌ها و جلسات قرائت و تفسیر قرآن در مساجد در ساعات بعد از ظهر و بعد از نماز عشا برگزار می‌شود. مدارس اسلامی اقدام به برگزاری مسابقات حفظ و قرائت قرآن مجید می‌کنند. شب‌های احیا هم از 19 تا 29 ماه احیاء برگزار می‌شود. در سال‌های اخیر نمایندگی فرهنگی با حضور خود در لیالی قدر در مساجد متعدد و با فرهنگ‌سازی مناسب برای اولین بار دعای جوشن کبیر قرائت و با استقبال گرم مواجه شد.

مردم از معرفی خود به عنوان مسلمان شرم داشتند
*مناطق زیارتی هم در سیرالئون وجود دارد؟
-بله البته نه به آن صورت و کیفیتی که در کشورمان وجود دارد ولی افرادی چون بایبوره  و علی حیدرا که با انگلیسی‌ها جنگیده‌اند قبرشان بدون بارگاه و ضریح است اما احترام خاصی مردم برایشان قائل هستند. در هر حال این کشور 153 سال تحت استعمار و فقر فرهنگی، مادی و معنوی و علمی بوده نباید توقع بیش از این داشت. تصور کنید جایگاه مسلمانان این کشور تا قبل از  پیروزی انقلاب اسلامی ایران آنقدر پائین بوده که از معرفی خود به عنوان مسلمان در محافل و جوامع مختلف شرم می‌کردند. این اندازه اسلام در آفریقا تحقیر شده بود حتی مسلمانان برای ثبت نام در مدارس باید نامشان را از اسلامی به مسیحی تغییر می‌دادند مثلاً اگر احمد بود با نام ادوارد ثبت نام می‌شدند.  لیکن پیروزی انقلاب اسلامی، استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران و صدور پیام آن عزت و عظمت اسلام را دوباره زنده کرد و به مسلمانان روحی دیگر بخشید و آن ها را بیدار کرد.

بخش دوم این گفت‌وگو به زودی در خبرگزاری فارس منتشر می‌شود.

کلاس‌های درس دانشگاه در سیرالئون

انتهای پی