اسلام به حسن معاشرت با هم‌نوعان و شهروندان سفارش کرده است و همسایه‌ها یکی از مصادیق شهروندان به شمار می‌روند که توجه به سیره ائمه اطهار علیهم‌السلام می‌تواند ما را در نوع برخورد با آنها یاری کند. آیت‌الله جوادی آملی در کتاب گرانسنگ «مفاتیح‌الحیات» درباره حقوق همسایگان آورده است:

خداوند متعال در قرآن کریم درخصوص نیکی به همسایه چنین فرمان داده است: و خدا را بپرستید و چیزی را شریک او نسازید و به پدر و مادر، خویشاوند، یتیمان و بینوایان، همسایه نزدیک و همسایه دور و همنشین و... نیکی کنید.

اهمیت نیکی به همسایه

امیرمؤمنان(ع) می‌فرماید: خدا را نسبت به همسایگان در نظر داشته باشید، زیرا رسول خدا (ص) درباره آنان سفارش فرمود و پیوسته درباره همسایه‌ها توصیه می‌کرد، تا آنجا که ما گمان بردیم او می‌خواهد آنان را وارث و سهیم قرار دهد.

رسول خدا (ص) فرمود:‌ ای علی! همسایه را گرامی بدار، گرچه کافر باشد.

مقام همسایه

امام باقر (ع) فرمود: در کتاب علی (ع) خواندم [رسول خدا (ص) بین مهاجرین و انصار و اهل مدینه بخشنامه کرد] که: همسایه مانند خود انسان است، از هرگونه زیان و گناه باید مصون باشد و حرمت همسایه بر همسایه مانند حرمت مادر است.

حقوق همسایه

از امام سجاد (ع) درباره حقوق همسایه روایت شده است که فرمود: همسایه را در غیاب، حفظ کن و در حضور گرامی بدار، در حال ستمدیدگی وی را یاری کن، عیبش را شایع نکن، هرگاه از وی بدی دیدی، آن را بپوشان، هرگاه دانستی خیرخواهی تو را می‌پذیرد در خفا به وی نصحیت کن، هنگام سختی‌ها تنهایش مگذار، از لغزشش درگذر و گناهش را ببخشای و کریمانه با وی رفتار کن.

حفظ اسرار همسایه

امام سجاد (ع) می‌فرماید: از جمله حقوق همسایه این است که در پی عیوب و زشتی‌های او نباشی و اگر از زشتی و بدی او آگاه شدی آن را بپوشانی.

محدوده همسایگی

رسول خدا (ص) فرمود:‌ چهل خانه از هر طرف (پیش و پشت و راست و چپ [بالا و پایین] همسایه است.

حضرت علی (ع) فرمود: حریم مسجد تا چهل ذراع و همسایه تا چهل خانه از چهار طرف است.

نکته: تحدید به چهار طرف به لحاظ سابقه نداشتن بناهای چند طبقه برجی است وگرنه واحدهای آپارتمانی مرتفع نیز مشمول قانون همسایگی‌‌اند.

بردباری در برابر آزار همسایه

امام کاظم (ع) فرمود: حسن همجواری، به ترک آزار نیست، بلکه به شکیبایی بر آزار همسایه است.

پاداش نیکی به همسایه

آبادانی و عمر طولانی: امام صادق (ع) فرمود: صله رحم و حسن همجواری، سرزمین را آباد و عمرها را طولانی می‌کنند.

افزایش روزی: امام صادق (ع) فرمود: ‌همسایه‌داری نیک، روزی را می‌افزاید.

شمول رحمت الهی: حضرت رسول (ص) فرمود: خدا رحمت کند همسایه‌ای را که همسایه‌اش را بر نیکی یاری می‌کند.

ورود به بهشت: امام صادق (ع) فرمود: به هر کسی که یکی از این چهار خصلت روزی شود وارد بهشت می‌شود: نیکی به پدر و مادر، صله رحم، همسایه‌داری نیکو و خوش‌ اخلاقی.