به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، خانواده در تفکر اسلامی جایگاهی بسیار رفیعی دارد، اگر موضوع خانواده در اسلام را با سایر اموری که مشابه این مقوله است، مقایسه کنیم برجستگی خاصی در مسئله خانواده ملاحظه می‌کنیم، اگر چه بعضی از آن موضوعات مهم و بعضی مهم‌تر هستند، اما گاهی اموری وجود دارند که واژه «اهم» نیز برای آن‌ها کفایت نمی‌کند و باید به دنبال ادبیات دیگری برای بیان عظمت آن‌ها بود از جمله این موضوعات، موضوع «خانواده» است.
محمدقاسم موسوی، کارشناس مرکز تخصصی نماز * شناخت زمینه‌هاى تربیت (چه زمینه‌هایی برای تربیت دینی فرزندمان وجود دارد) چنین می‌نویسد:
بی‌شک آنچه در نظام خلقت تحقق مى‌یابد، نیازمند مقدمات، زمینه‌ها و بستر مشخصى است که ظهور و تحقق آن‌ها بدون این تمهیدات غیرممکن است، تربیت الهى انسان نیز نیازمند مقدمات و زمینه‌هایى است تا والدین بتوانند در این امر موفق شده و فرهنگ نماز را در وجود فرزندانشان ماندگار کنند.
والدین باید همچون باغبانى دانا و دلسوز بستر رشد گل‌هاى باغ خود را بشناسند و با بهره‌گیرى از زمینه‌هاى مناسب، شاهد شکفتن گل‌هاى باغشان باشند تا عطر دل انگیز عشق و بندگى را در قلوب آنان به یادگار بگذارند.
زمینه‌سازى و فراهم کردن شرایط و بهره‌گیرى از زمینه‌هاى مختلف مادى و معنوى، لازم است بیشتر در دوران کودکى و نوجوانى و قبل از سن بلوغ شرعى تحقق یابد تا والدین بتوانند در این سن فرزندانشان را با نماز و نحوه ارتباط با خدا آشنا سازند و گرنه در سن بلوغ و بعد از آن دچار مشکل خواهند شد.
زمینه‌هاى تربیتى نماز را به زمینه‌هاى بیرونى مانند محیط خانوادگى و رفتار و بـرخـورد اطرافیـان با کودک و نوجوان و زمینه‌هاى درونى که مربوط به خود کودک و نوجوان است، می‌توان تقسیم کرد.
*زمینه‌هاى بیرونى
محیط خانواده، محیط اجتماع و تمام کسانى که به نحوى با کودک و نوجوان ارتباط دارند، زمینه‌هاى بیرونى محسوب مى‌شوند، این زمینه‌ها مى‌تواند اثر و نقش سازنده یا تخریبى بر آنان بگذارد، کودکان و نوجوانان بـه امور محسوس و ظاهرى توجه بیشترى دارند، بـه همین دلیل این امور برایشان با اهمیت‌تر است .
فراهم ساختن زمینه‌هاى بیرونى تربیت به منظور ترغیب کودک و نوجوان به نماز، مى‌تواند مـحـرک فـعـالیـت، حـرکـت و تمایل او به سوى فرامین الهى و رهنمودهاى قرآن کریم باشد، در ذیل برخى از این زمینه‌ها به اختصار مورد بررسى قرار مى گیرد:
-طرح و گفتگو درباره نماز
اگر والدین در حضور کودک و نوجوان مسایل و معارف مربوط به نماز را طرح و درباره آن گفت‌وگو کنند، به طور غیر مستقیم بر آن‌ها تأثیر خواهد گذاشت، صـحـبـت و گفت‌وگو دربـاره نـمـاز مى‌تواند در قالب شعر و سرود، قصه و حکایت، توضیح مـطالب مربوط به نماز، طرح و نقاشى و مانند آن انجام شود تا در ذهن و روان کودک و نوجوان اثر گذاشته بـا تـوجه به حس کنجکاویى که دارند، خود به فعالیت فکرى و عملى در این موضوع وادار شوند.
نکته قابل ذکر اینکه، والدین نبایـد چنین فکر کنند که نسبت به مسایل نماز آگاه هستند پس، چه ضرورتى دارد این مطالب را بین خود مطرح کنند؟ طرح و گفت‌وگوى عمدى دربـاره نماز بیانگر اهمیتى است که والدین به این امر مى‌دهند و موجب جلب توجه کودک و نوجوان به جایگاه ارزشی نماز مى‌شود.
-ارتباط با دوستانِ نمازخوان
والدین سعى کنند بـا خانواده‌ها و افراد متدین ارتباط و رفت و آمد داشته باشند، چرا که چنین خانواده‌هایى فرزندان متدین و نمازخوانى دارند کـه مى‌توانند بـر افکار و اعمال کودک آنان اثر مثبت و سازنده بگذارند.
همچنین لازم است کودک و نوجوان ترغیب شود تا دوستانى برگزیند که براى نماز و آداب اسلامى اهمیت قایل هستند، زیرا در مواقعى، تأثیر رفتار و گفتار کودکان بر یکدیگر بیشتر از سایرین است.
علاوه بر اینها عمل نمازگزاران کودک و نوجوان در جمع همسالان خود می‌تواند احساس نیاز به شخصیت جمعى آن‌ها را ارضا کند، تکرار این گونه موارد موجب اُنس و علاقه آنان به نماز خواهد شد.
-ارائه الگو
میل به داشتن الگوى مطلوب در کودکان و نوجوانان مشهود است و دوست دارند از کسى یا کسانى کـه از هـر جهت مورد علاقه آنان است تقلید کنند و رفتار و گفتارشان را مطابق رفتار الگو تنظیم کرده تا شبیه و مانند آن شوند.
والدیـن بـا بهره‌گیرى از این میل و خواسته آنان، مى‌توانند الگوهاى بسیار خوب و عالى از کـسـانـى کـه اهـل عـبودیت و نماز هستند به آن‌ها معرفى کنند، انبیاى الهى، امامان معصوم(ع) و انـسـان‌هاى وارسته از جمله الگوهاى ارزنده و درخشانى هستند که مى‌توان به کودک و نوجوان معرفى کرد تا در سایه آن به گمراهى گرفتار نشود.
علاوه بر این خود والدین با اعتقاد و پاى‌بندى نسبت به دین به ویژه با اهمیت دادن به نماز و عملکرد و رفتار درست مى‌توانند الگوى ارزنده و مفیدى براى فرزندانشان باشند، خصوصاً هنگامى که عامل گفته‌هاى خود نیز هستند.
بنابراین کودکان و نوجوانان در ابعاد مختلف زندگى خود محتاج الگو هستند تا بتوانند افکار، آرزوها و تلاش‌هاى خود را مطابق آن تنظیم کنند، اینان در مسایل الهى و دینى نیز که به طور فطرى با آن در ارتباطند، در جست‌وجوى یک الگوى معنوى هستند، وجود چنین فردى آنان را در امر به هدایت و رستگارى کمک شایانى خواهد کرد.
-نماز در حضور کودک و نوجوان
یکى از عواملى که می‌تواند باعث شوق و علاقه به نماز و آداب الهى در کودک و نوجوان شود، آموزش بصرى است، زیرا این‌گونه آموزش‌ها به دلیل اثربخشی و تأثیر بیشتر موجب یادگیرى، تغییر رفتار یا ایجاد رفتار تازه مى‌شود، علاوه بـر ایـن، آموزش بصرى عمیق‌تر بوده و دیرتر فراموش مى‌شود و زودتر از آموزش‌هاى دیگر تأثیر مى‌گذارد.
والدینى که هر چند وقت یک‌بار، کودک و نوجوان خود را با اخلاق حسنه و دعوت محبت آمیز به مساجد و اماکن مذهبى مى‌برند، در علاقهمند کردن فرزندان خود به نماز، موفق‌تر از دیگرانند، البته این کار در صورتى موفقیت آمیز است که به خستگى و دل‌زدگى کودک و نوجوان منجر نشود.
نماز خواندن در منزل و در حضور کودک نیز اثر مثبت و سازنده‌اى خواهد گذاشت، مثلاً اگر والدین در اتاقى که کودک مشغول بازى و یا نقاشى است، سجاده خود را پهن کرده به نماز بایستند اثر معنوى ماندگارى خواهد گذاشت.
چنانچه نمازهاى واجب را در مسجد و به جماعت مى‌خوانیم خوب است نمازهاى نافله و قضا را در منزل بخوانیم تا براى کودک و نوجوان تداعى نشود که مثلًا پدرم چرا امشب نماز نخوانده است، بنابراین وقتى کودک و نوجوان نماز دیگران، خاصه والدین را درک کند و ببیند، تأثیر مى‌پذیرد، این تأثیرپذیرى باعث تحرک و فعالیت او در انجام عبادت و سایر آداب اسلامى مى‌شود.
*جاذبه‌هاى ظاهرى
ظواهر زیبا و جاذبه‌هاى گوناگون به خودى خود شوق‌آور و رغبت انگیزند، این ظواهر و جاذبه‌ها (صادق یا کاذب) بر روح کودک و نوجوان تأثیر بیشترى مى‌گذارد، به طورى که در بسیارى مواقع بدون داشتن دلیل درست به سوى چیزى که داراى ظاهرى زیبا است، کشیده مى‌شود.
والدین مى‌توانند از آنچه که مربوط به ظواهر نماز است، در ترغیب فرزندانشان بهره گیرند تا به تدریج به نماز عادت کرده و سپس به باطن نماز اُنس یابند به عبارت دیگر، از شور و اشتیاق ظاهرى بـه شعور باطنى و آگاهى درباره نماز نایل شوند.
اگر والدین مطابق میل و خواسته کودک و نوجوان برایشان سجاده زیبا، مهر و تسبیح دلخواه ، عـطـر، لباس مناسب بـراى پسران و مقنعه و چادر نماز براى دختران تهیه کنند، به یقین کار ارزنده و صحیحى را انجام داده‌اند، خواندن نماز بـا صوت و قرائت زیبا و دل‌انگیز و یـا تهیه سرودهاى دلنشین درباره نماز مى‌تواند زمینه‌هاى رغبت آنان را به عمل صالحى چون نماز فراهم کنند.
*پی‌نوشت:
مرکز تخصصی نماز به عنوان یکی از نهادهای پاسخگو به سؤال‌های نماز، از طریق پست الکترونیکی porseshnamaz@yahoo.com، سایت اینترنتی http://namazportal.ir، شماره پیامک 30004145 و شماره تلفن 02517740920 به پرسش‌های علاقه‌مندان پاسخ می‌گوید.
نظر بدهید
 |
مینودشت